Afrika

De Afrikaanse collectie omvat 763 stukken en is gecreëerd door Michel Revelard. Als directeur van het museum van 1981 tot 2007 heeft hij de collectie geduldig uitgebreid met stukken uit verschillende Afrikaanse landen, gedreven door een duidelijk doel: het publiek laten kennismaken met de rijkdom en diversiteit van maskers op dit continent.

Maskers komen vooral voor in West-Afrika, in het bijzonder in Burkina Faso, Ivoorkust, Mali, Nigeria en in het hart van het continent: Kameroen, Gabon, de Democratische Republiek Congo en Angola.

Onze Afrikaanse collectie onderscheidt zich door de diversiteit aan vormen: helmmaskers, kammaskers, gezichtsmaskers en maskers die op andere delen van het lichaam worden gedragen. Hoewel hout het meest gebruikte materiaal blijft, verrijken andere materialen deze objecten: plantaardige en dierlijke vezels, kalebassen, leer, textiel, parels, hars, enz.

Gezien de rijkdom en diversiteit van de Afrikaanse maskerpraktijken is het verleidelijk om ze allemaal te classificeren op basis van functie, context of vorm. Hun functies binnen de gemeenschap zijn echter niet vaststaand. Integendeel, ze zijn vaak variabel. Soms vervullen dezelfde maskers de rol van inwijdingsmeesters, maar worden ze ook gebruikt bij begrafenissen. Elders kunnen ze gerechtigheid vertegenwoordigen, deelnemen aan de troonsbestijging van een koning en tegelijkertijd het publiek vermaken.

Naast deze veranderlijkheid belichamen maskers ook een vorm van continuïteit. Ze spelen een centrale rol in overgangsrituelen – zoals levensfasen of seizoenswisselingen – en in magische en religieuze ceremonies waar de grenzen tussen de zichtbare en onzichtbare wereld vervagen.

Hoewel ze hier worden gepresenteerd op basis van het continent waar ze vandaan komen, zijn deze stukken in onze tentoonstelling op een uitgesproken thematische manier samengebracht, wat uitnodigt tot nieuwe dialogen tussen culturen en een interculturele interpretatie van maskerpraktijken over de hele wereld.

Het hemba-masker speelt een cruciale rol in het besnijdenisritueel voor jonge mannen. Het stelt een welwillende voorouder voor die de toekomstige besneden mannen tijdens de initiatie begeleidt en ervoor zorgt dat ze na de ingreep goed genezen. De drie lijnen onder de ogen symboliseren de tranen die tijdens de besnijdenis worden vergoten. Het masker zorgt ook voor snelheid en behendigheid voor toekomstige jagers dankzij het symbool van de antilope bovenaan.

Bij de Yoruba zijn de Egungun de incarnaties van voorouders. Hun geheime genootschap initieert kleine jongens vanaf vijf jaar. De Egungun verschijnen tijdens begrafenissen, wanneer voorouders de levenden bezoeken om hen te adviseren en te troosten. Ze verschijnen ook vlak voor het regenseizoen om gezondheid en voorspoed te brengen. Het kostuum bestaat uit meerdere wapperende stroken stof.

Daardoor is het erg duur om te maken en is er vaak geld ingezameld om de kostuums te betalen. In het hier getoonde exemplaar symboliseren de kroon, de pailletten en de kaurischelpen rijkdom en weelde. De Egungun bewegen in een draaiende beweging, waarbij de stroken stof ronddraaien. Het is een indrukwekkend schouwspel, maar het wordt al snel fysiek zwaar. Hoewel ze vroeger gevreesd werden, zijn de Egungun nu zowel geëerde als vermakelijke figuren, die vrede en geluk brengen in de gemeenschap.

Dit buikmasker stelt een vrouwelijk lichaam voor waarvan de geslachtskenmerken worden benadrukt. Het symboliseert het moederschap en de voortplantingskracht van vrouwen, die tijdens het gemaskerde Gèlèdè-ritueel met gezang en dans worden gevierd.

De Gèlèdè maakt het mogelijk om gebeden te richten tot de voorouderlijke moeders, de bewakers van het evenwicht in de gemeenschap, voor individuele zaken (gezondheid, vruchtbaarheid) of tijdens collectieve gebeurtenissen (huwelijken, crises). Dit ritueel viert de vrouw, die het vermogen heeft om kinderen te baren.

De Gèlèdè is ook drager van de geschiedenis en mythen van de Nago. Zij geloven dat vrouwen een spirituele kracht bezitten die op zich noch positief, noch negatief is. De Gèlèdè-cultus probeert om moeders te begeleiden om hun krachten in te zetten voor het welzijn van de samenleving.